Het blijkt dat de recente rechterlijke uitspraken over huwelijkse voorwaarden van groot belang zijn voor de gevolgen van echtscheiding. De rechter blijkt nu de partij die van vermogen is afgesloten tegemoet te komen. De vraag is wat in de gegeven omstandigheden redelijk en billijk is. Er zijn verschillende varianten en mogelijkheden bij huwelijkse voorwaarden. In dit artikel enkele algemene punten.
Wat zijn huwelijkse voorwaarden?
Onder huwelijkse voorwaarden is te verstaan de regeling die echtgenoten voor of tijdens het huwelijk treffen over de vermogensrechtelijke gevolgen van het huwelijk (akte notaris is verplicht). Zijn geen huwelijkse voorwaarden gemaakt, dan treedt automatisch de algehele gemeenschap van goederen in.
Doel: werking tegen derden
Vaak is het doel van huwelijkse voorwaarden het beschermen van een vermogen tegen aanspraken van derden (crediteuren). Indien de man een onderneming drijft en deze onderneming failliet gaat hebben de huwelijkse voorwaarden tot gevolg dat het vermogen van zijn vrouw niet door het faillissement wordt getroffen.
Verschillende wettelijke mogelijkheden: afwijken mag.
De wetgever heeft een aantal mogelijkheden gegeven voor huwelijkse voorwaarden. Het notariaat zal vaak met standaardmodellen werken, gebaseerd op deze mogelijkheden. De wettelijke keuzestelsels laten echter ruimte voor andere vormen.
Koude uitsluiting
Dit is de uitsluiting van elke huwelijksgemeenschap. Alles wat de echtgenoten voor het huwelijk bezaten en alles wat zij er tijdens het huwelijk bij krijgen blijft privé. De partij die het grootste vermogen heeft en de andere partij heeft “uitgesloten” zal zich bij echtscheiding beroepen op deze zogenaamde “koude uitsluiting” met het gevolg dat de andere partij het nakijken heeft. De partij die hier sterk meent te staan zal de rechter kunnen tegenkomen. Geleerden spreken nu over “opwarming” van de koude uitsluiting. Het blijkt mogelijk de partij die is uitgesloten toch financieel tegemoet te komen. Aanvaard is dat de vrouw niet met lege handen achterblijft maar een beloning mag ontvang voor haar huishoudelijke arbeid en opvoeding van de kinderen.
Verrekenbedingen
Bedragen die zijn verworven moeten volgens de meeste aktes huwelijkse voorwaarden worden verrekend. De meest gekozen vorm is dat aan het eind van het jaar bekeken wordt wat er gedurende dat jaar is verworven en wat daarvan onverteerd is overgebleven. Het overgebleven deel wordt verdeeld tussen de echtgenoten. Een voorbeeld:
De man heeft 100.000,– verdiend en de vrouw niets. De man heeft 50.000,– en de vrouw 10.000,– aan inkomsten uit vermogen. De man stopt 50.000,– in de gemeenschappelijke pot en de vrouw 10.000,–. Voor de man blijft dan onverteerd 100.000 en voor de vrouw niets. Aan het eind van het jaar is nu 100.000,– onverteerd gebleven. Daarvan krijgt de vrouw de helft.
Een ander voorbeeld: De man houdt onverteerd 100.000,– en de vrouw 20.000,–. Bij elkaar dus 120.000,–. Zij moeten nu ieder 60.000,– overhouden. De man betaalt dan 40.000,– aan de vrouw. De gedachte achter het verrekenbeding is dat de vrouw vaak voor de kinderen zorgt en daardoor zelf niet veel inkomsten heeft, terwijl de man zijn handen vrij heeft om te werken.
Vervaltermijnen
Een wettelijke actie of aanspraak kan men na een bepaald tijdsverloop niet meer instellen (zogenaamde verjaring). Tussen echtelieden bestaat geen verjaring. Daarom wordt in de akte huwelijkse voorwaarden vaak een korte vervaltermijn van een jaar overeengekomen. Verrekent men na dat jaar niet dan is de consequentie dat de actie is verjaard en partijen geen verrekening meer kunnen vorderen. De praktijk is dat echtelieden niet jaarlijks verrekenen.
Kan dat bij echtscheiding dan niet meer?
De laatste rechterlijke uitspraken hierover zijn hoopgevend! In bepaalde gevallen mag geen beroep op die vervaltermijnen worden gedaan en zijn deze onredelijk bezwarend. Afhankelijk van de omstandigheden spelen hier ook weer de redelijkheid en billijkheid een rol.
Nieuwe mogelijkheden
Onbillijke huwelijkse voorwaarden worden nu niet meer zonder meer voor zoete koek geslikt. Een “koud uitgesloten” vrouw komt een beloning voor huishoudelijke arbeid toe. Verrekenbedingen zijn niet meer gebonden aan vaste vervaltermijnen. Ook kijkt de rechter steeds vaker naar het doel van de huwelijkse voorwaarden.
Als bijvoorbeeld alles op naam van de vrouw is gesteld om het vermogen van de man te beschermen voor schuldeisers dan mag de vrouw niet stellen dat de man het nakijken heeft. Ook dan is een correctie op zijn plaats. Een belangrijk punt in de praktijk is ook dat vaak een onroerende zaak op naam staat van de vrouw, maar de man via aflossing van hypotheek altijd de woning of het bedrijfspand heeft gefinancierd. In die omstandigheden mag de vrouw niet eisen dat de opbrengst van de woning geheel aan haar toekomt. Rechterlijke uitspraken bepalen dat aan de man dan een vergoedingrecht toekomt. Wel zal de op naamstelling bepalend zijn voor wie het risico van waardevermeerdering- of vermindering is.
Waartoe dit kan leiden blijkt uit het volgende voorbeeld uit de praktijk.
De Officier van Justitie legt voor een bedrag van 400.000,– beslag op een woning van een verdachte in verband met verhaal van een op te leggen boete. De vrouw heeft echter bewijsbaar de woning met eigen middelen gefinancierd. Via een rechterlijke procedure hebben wij kunnen bewerkstelligen dat het vergoedingsrecht van de vrouw werd erkend. De rechtbank die de ontneming van het vermogen beoordeelde kende aan de vrouw een vergoeding toe van 300.000,–, zodat het beslag gehandhaafd bleef voor 100.000,–. De verdachte was hiermee bijzonder blij en betaalde deze 100.000,–. Hij geniet nu met zijn vrouw in Spanje van de overgebleven 300.000,– die zonder de rechterlijke actie aan Justitie was toekomen.
Geldigheid van huwelijkse voorwaarden en eigen woning
Verouderde huwelijkse voorwaarden
Het bovenstaande gaf aan dat vele huwelijkse voorwaarden verouderd zijn. Eerst nog een korte herhaling. Van groot belang is dat een ondernemer moet voorkomen dat zijn gezin wordt meegetrokken in een faillissement van zijn bedrijf. Daarvoor zijn huwelijkse voorwaarden van groot belang. Ik heb in het vorige artikel aangegeven dat recente rechterlijke uitspraken grote gevolgen hebben voor de geldigheid van huwelijkse voorwaarden.
Die uitspraken hebben vooral tot gevolg dat de traditionele huwelijkse voorwaarden vooral voor ondernemers risico’s hebben. De continuïteit van bedrijven loopt daardoor gevaar! Vooral een gekozen “koude uitsluiting” blijkt nu vaak in het nadeel van de niet-ondernemer te zijn. De ondernemer krijgt op basis daarvan het ondernemingsvermogen toegescheiden en zijn echtgenote niets. De rechtspraak vindt deze consequentie niet meer fatsoenlijk.
Wij spraken over “opwarming” van de koude uitsluiting. De vrouw blijft dan niet met lege handen achter. De vrouw ontvangt dan compensaties, indien zij huishoudelijke arbeid heeft verricht en de kinderen heeft verzorgd.
Een andere consequentie van de rechtspraak is dat in situaties waarin een ondernemer zijn vermogen ten name van de vrouw heeft gezet de vrouw weer met lege handen kan staan. Als de vrouw vermogen van de man heeft ontvangen om dit vermogen te beschermen voor schuldeisers mag de vrouw niet stellen dat dit vermogen aan haar toebehoort.
De woning bij huwelijkse voorwaarden
Als de woning op naam van de vrouw is gezet om de woning voor schuldeisers te beschermen dan kan de vrouw dus niet stellen dat de opbrengst van de woning voor haarzelf is. Dit geldt zeker niet in situaties waarin de man de woning heeft gefinancierd. De man ontvangt dan een vergoedingsrecht. Van groot belang is dat bij het opmaken van een hypotheek de huwelijkse voorwaarden nog eens tegen het licht worden gehouden.
De meeste notarissen zullen bij een eigen woning en eigen bedrijf huwelijkse voorwaarden adviseren. Nederland heeft overigens als enige land in Europa de regeling van gemeenschap van goederen bij huwelijk.
In de tijd van financieringen en leningen is dit overigens meestal een gemeenschap van schulden. Daarom zijn goede afspraken zo noodzakelijk. Van groot belang is dat bij het sluiten van een hypotheek door echtelieden van een onderneming de notaris wordt geraadpleegd.
Alimentatie en eigen woning
De volgende vraag is meerdere malen gesteld. Indien partijen zijn gehuwd op huwelijkse voorwaarden betekent dit dan ook dat er geen alimentatieverplichting bestaat? Het antwoord is ontkennend.
Die alimentatieverplichting bestaat bij gemeenschap van goederen en bij huwelijkse voorwaarden. Bij huwelijkse voorwaarden komt dan ook niet aan de orde dat één van de partijen de woning “overneemt”. Wel zal het voorkomen dat de overname van de woning tot een aanvullende financiering leidt (vaak betaalde immers de echtgenoot mee aan de woning). De lasten van deze financiering zijn aftrekbaar. Bewoont de onderhoudsplichtige/ betaler van alimentatie een eigen woning dan zal de alimentatieberekening ook moeten ingaan op het belastingvoordeel daarvan. De hypotheekrente is immers fiscaal aftrekbaar. Ook de eigenaarslasten als premie opstalverzekering, eigenaars deel onroerende zaakbelasting, waterschaps- en onderhoudslasten komen in aanmerking.
Praktisch nooit doet zich de casus voor waarin de rechter oordeelt dat de woonlasten te hoog of onredelijk hoog zijn en daarom daarop een korting moet worden toegepast. Ook extra woonlasten die het gevolg zijn van financiering van de overbedeling (verhoging hypotheek) komen in mindering op de draagkracht. Het gevolg is wel dat de onderhoudsgerechtigde feitelijk moet “boeten” via een lagere alimentatie. Daartegenover staat dat het niet redelijk is dat de onderhoudsplichtige wordt gedwongen tot verhuizing. Overigens kan de rechter altijd worden benaderd indien de omstandigheden en daarmee de hoogte van de alimentatie wijzigen. De rechter stelt dan op verzoek een nieuw bedrag vast. Wijzigen uw omstandigheden, dan is het verstandig het bedrag eens te laten toetsen door een rechtshulpverlener.